Sicil, 2023/I Sayi 49: Sayfa 120-134
Doç. Dr. Çaglar ÇOPUROGLU
Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Is ve Sosyal Güvenlik Hukuku
Sosyal sigorta sistemimiz her ne kadar zorunluluk ilkesi üzerine insa edilmis olsa da isverence çalismalari Sosyal Güvenlik Kurumu’na kismen veya tamamen bildirilmemis ve çalismalari Kurum’ca da saptanamamis çalisanlarin varligi söz konusudur. Kayit disi çalismis olan sigortali, mahkemeden alinacak bir ilâm ile sigortali hizmetler ini tespit ettirebilir ve bu sayede sigortalilik haklarindan yararlanma imkâni bulur. Ancak Kanun’da anilan sekilde kayit disi gerçeklesmis olan hizmetlerin tespiti için bes yillik hak düsümü süresi belirlenmistir. Bu süre, hizmetlerin geçtigi yilin veya sigortali çalisirken ölmüs ise, ölümün gerçeklestigi yilin son gününden itibaren islemeye baslar. Süre geçtikten sonra sigortalilarin hizmetleri degerlendirilmemektedir. Hak düsümü süresi, hakki ortadan kaldirmakta, durdurmamakta ve kesmemektedir. Hâkim tarafindan da yargilamanin her asamasinda re’sen gözetilmesi söz konusu oldugundan Anayasal sosyal devlet ilkesi ile bagdasmamakta ve kisilerin sosyal güvenlik hakkini zedelemektedir. Bu hakki korumak amaciyla Yargitay, bazi durumlarda hak düsürücü sürelerin islemeyecegini kabul etmistir. Yargitay’a göre; sigortali ise giris bildirgesinin verilmis olmasi, ilgili dönem içinde kismen dahi olsa Kurum’a hizmetin bildirilerek aylik prim ve hizmet belgesinin verilmesi veya Sosyal Sigortalar Kurumu’nca, çalismanin tespit edilmis olmasi hallerinde hak düsümü süresi islemez ve bu durumda sigortali hizmetin geçtigi yilin sonundan itibaren hesaplanan bes yillik süre ile bagli olmaz; hizmetin tespiti için her zaman dava açilabilir.
Hizmet tespiti, sigortalılığın tespiti, hizmet tespitinde hak düşümü süresi, hizmet tespitinde sürelerin işlemedigi haller.
Although our social insurance system is built on the principle of obligation, there are employees whose employment has not been partially or fully declared to the Social Security Institution by the employer and whose employment has not been recognised by the Institution. The insured, who has worked unregistered, can have their services covered by insurance determined by court order and thus have the opportunity to beneit from the rights provided by the insurance. However, the law stipulates a ive-year period of prescription for detecting unregistered services. This period starts from the end of the year when the services were rendered or, if the insured had died while they are still working under contract, from the end of the year when they died. After the expiry of this period, the services of the insured are not considered. The period of prescription eliminates the right and cannot be suspended or interrupted. Since it should be observed ex ocio by the judge at every stage of the proceedings, it is incompatible with the Constitutional principle of the social state and damages the right to social security of individuals. To protect this right, the Court of Cassation has accepted that in some cases, the period of prescription shall not run. According to the Court of Cassation, the period of prescription does not run in cases where the employment declaration has been made for the insured, the monthly premium and service document has been submitted by reporting the service to the Social Insurance Institution even partially within the relevant period, or the work has been detected by the Institution, and in such cases, the insured is not bound by the ive-year limit calculated as of the end of the year when the service was rendered; the lawsuit can be iled at any time for the detection of the service.
Detection of service, detection of insurance, period of prescription in the detection of service, cases where the period of prescription does not run in the detection of service.